PRZYWILEJE DLA SZLACHTY:

PRZYWILEJ W CIENI - 1228
Nadany przez: Władysława Laskonogiego
W celu: uznania go księciem krakowskim
Opis: Nadany dla możnowładztwa małopolskiego. Potwierdzono odrębność ziem dzielnicowych, określono prerogatywy dla urzędników dzielnicowych i zatwierdzono przestrzegania przywilejów. Uważany jest za pierwszy ogólnostanowy przywilej dla rycerstwa.

PRZYWILEJ LUTOMYSKI - 1291
Nadany w: Lutomyślu
Przez: Wacława II Czeskiego
Opis: Przywilej dla trzech stanów polskiego społeczeństwa: duchownego, szlachty i mieszczan. Zapewnił, że nie nałoży nowych podatków oraz nie obsadzi urzędów bez porozumienia z dostojnikami danej ziemi. Zagwarantował ponad to dotychczasowe prawa.

PRZYWILEJ W BUDZIE- 1355
Nadany w: Budzie na Węgrzech
Przez: Ludwika Węgierskiego
W celu: uznania Ludwika Węgierskiego w przyszłości królem.
Opis: Określił świadczenia szlachty na rzecz państwa. Ustanowił wynagrodzenia za straty w wyprawach poza granicami kraju. Król zobowiązał się także, że po objęciu tronu polskiego zniesie podatki z wyjątkiem starych, zwyczajowych, skasuje obowiązek "stacji" w dobrach rycerskich (było to bezpłatne korzystanie przez króla i jego urzędników z gościny u rycerza w czasie podróży).

PRZYWILEJ KOSZYCKI - 1374
Nadany przez: Ludwika Węgierskiego
Opis: Nadany szlachcie w celu zapewnienia tronu jednej ze swoich córek. Szlachta została zwolniona ze wszystkich podatków i danin oprócz podarku w wysokości 2 groszy z każdego łanu chłopskiego. Urzędy zostały powierzone Polakom. Wypłacono odszkodowania za straty w wyprawach poza granicami kraju i zagwarantowano wykup szlachcica z niewoli. Zamki warowne od tej pory budowano na koszt króla.

PRZYWILEJ KRAKOWSKO-PIOTRKOWSKI - 1386, 1388
Nadany w: Krakowie i Piotrkowie
Przez: Władysława Jagiełłę
Opis: Potwierdzono dotychczasowe przywileje. Król zobowiązuje się do wykupienia szlachcica, który trafiłby do niewoli podczas wyprawy poza granicami kraju oraz do wypłacenia żołdu (3 grzywny od kopii) podczas wyprawy zagranicznej. Nie powierzano zamków osobom obcej narodowości.

PRZYWILEJ CZERWIŃSKI - 1422
Nadany w: Czerwińsku
Przez: Władysława Jagiełłę
W celu: wyprawy na wojnę z Krzyżakami
Opis: Król zobowiązał się, że żaden szlachcic nie będzie pozbawiony swojego majątku bez wyroku sadowego. Zapewnił nietykalność majątkową. Zakazano łączenia stanowiska sędziego ziemskiego i starosty w jednym ręku. Król musiał uzyskać zgodę Rady Królewskiej na bicie monety (dotychczas były to regalia królewskie). Sądy miały być sprawowane według prawa pisanego (statuty nadane przez Kazimierza Wielkiego).

STATUT WARCKI - 1423
Nadany w: Warcie w Sieradzkiem
Przez: Władysława Jagiełłę
Opis: Szlachta mogła wykupić majątki sołtysów "krnąbrnych i nieużytecznych" i sama wyceniała wartość tych sołectw. Ograniczono wychodźstwo chłopów ze wsi. Wprowadzono taksy wojewodzińskie - wojewodowie ustalali miary oraz maksymalne ceny na wyroby rzemieślnicze. Ograniczono władzę sądowniczą starostów poprzez tak zwane "4 artykuły starościńskie" - gwałt, rozbój na drodze publicznej, podpalenie i najście domu.

PRZYWILEJ JEDLNEŃSKO-KRAKOWSKI - 1430, 1433
Nadany w: Jedlnie i Krakowie
Przez: Władysława Jagiełłę
W celu: zapewnienia swoim synom tronu polskiego
Opis: Przywilej został sformułowany w 1425 roku w Brześciu Kujawskim, nadany w Jedlnie i potwierdzony trzy lata później w Krakowie. "Neminem captivabimus nisi iure victum" - "Nikogo nie będziemy więzić bez wyroku sądowego". Zapewniono nietykalność osobistą. Tylko szlachcic mógł zostać dostojnikiem kościelnym. Poza tym tylko szlachta osiadła na danej ziemi mogła sprawować w niej urzędy. Ustanowiono także urząd podkomorzego, który rozgraniczał dobra szlacheckie od królewskich. Król potwierdził przywileje i nadania dla duchowieństwa. Zapewniono również bezpłatną i obowiązkową obronę granic przez szlachcica. Zakazano obiecywania przez władcę urzędów czy posad.

PRZYWILEJE NIESZAWSKO-CERKWICKIE - 1454
Nadany w: Cerekwicy i Nieszawie
Przez: Kazimierza Jagiellończyka
W celu: udziału szlachty w wojnie trzynastoletniej z Krzyżakami.
Opis: Potwierdzono dotychczasowe przywileje. Bez zgody szlachty nie mogły być odtąd ustanawiane nowe prawa i podatki. Zgody sejmików ziemskich wymagało także powoływanie jej pod broń, tzw. pospolite ruszenie. Przywilej ten stał się podstawą polskiego parlamentaryzmu. Poza tym zaostrzono kary dla chłopów za zbiegostwo.

PRZYWILEJ PIOTRKOWSKI - 1493
Nadany w: Piotrkowie
Przez: Jana Olbrachta
Opis: Ustanowiono oddzielene obrady przedstawicieli średniej szlachty - izby poselskiej i magnaterii - Senatu - tradycyjny początek Sejmu Walnego (parlamentu)!

PRZYWILEJ PIOTRKOWSKI - 1496
Nadany w: Piotrkowie
Przez: Jana Olbrachta
W celu: wzięcia udziału szlachty w wyprawie na Mołdawię.
Opis: Szlachtę zwolniono z opłat celnych na towary własne i sól. Dla niej została zastrzeżona większość urzędów w państwie. Mieszczanie nie mogli nabywać dóbr ziemskich. Ceny towarów ustanawiali urzędnicy szlacheccy. Chłopi bez zgody pana nie mogli wyprowadzać się ze wsi. Tylko jeden syn chłopski mógł opuścić wieś w ciągu roku. Tylko jeden przedstawiciel rodziny chłopskiej mógł zmienić zawód i iść do miasta, jeśli był to jedynak nie mógł opuszczać wsi. Wprowadzono taksy wojewodzińskie na towary miejskie. Rozkwitała gospodarka folwarczano-pańszczyźniana.

PRZYWILEJ RADOMSKI - KONSTYTUCJA NIHIL NOVI - 1505
Nadany w: Radomiu
Przez: Aleksandra Jagiellończyka
Opis: Król nie mógł wydać ustawy bez zgody senatu i izby poselskiej. Król nie mógł wprowadzić żadnych zmian (stąd nazwa "nihil novi" = "nic nowego") w przywilejach i prawach szlachty bez zgody Senatu i Sejmu.

1518
Nadany przez: Zygmunta Starego
Opis: Król zrzekł się sądzenia sporów między panami duchownymi i świeckimi a ich poddanymi - w dobrach ziemskich obowiązywało sądownictwo patrymonialne.

1520
Nadany przez: sejm w Toruniu i Bydgoszczy
Opis: Ustalono wymiar obowiązkowej pańszczyzny w wysokości 1 dnia w tygodniu. Zapewniono swobodę żeglugi dla szlachty po Wiśle. Ograniczono prawa sądów miejskich w razie, gdy sprawcą przestępstwa popełnionego w mieście był szlachcic.

ARTYKUŁY HENRYKOWSKIE - 1573
Nadane przez: Henryka Walezego
Opis: W dwudziestu jeden artykułach zagwarantowano "złotą wolność" szlachecką i tolerancję religijną. Następni królowie mieli być wybierani poprzez wolną elekcję. Władzę ustawodawczą pełnił dwuizbowy sejm z dwuletnią kadencją, zajmował się sprawami podatków, ceł i pospolitego ruszenia. Nad polityką zagraniczną kontrolę sprawował senat. Szesnastu rezydentów-senatorów kontroluje działalność króla. Szlachta ma prawo rokoszu, jeżeli król łamie prawo.