Przypowieść (parabola) - gatunek literatury moralistycznej o charakterze narracyjnym, w którym przedstawione postacie i zdarzenia służą wyrażeniu uniwersalnych - ponadczasowych prawd. Świat przedstawiony służy wyrażeniu głębszej prawdy moralnej, filozoficznej lub religijnej. Stąd przypowieść posiada znaczenie alegoryczne lub symboliczne. Biblia jest zbiorem przepięknych utworów, które reprezentują różnorodne gatunki literackie. Do jednych z najbardziej charakterystycznych należy przypowieść. Przypowieści biblijne mogą mieć znaczenie dosłowne i alegoryczne. Przypowieść o Sodomie i Gomorze jest religijnym wytłumaczeniem faktu zagłady miast leżących w okolicach Jordanu, która nastąpiła wskutek kataklizmu. Archeologia potwierdza fakt zamieszkania okolic Morza Martwego. Opis biblijny widzi w tej zagładzie karę Bożą za zepsucie obyczajów. W znaczeniu alegorycznym wyrażenie "sodoma i gomora" oznacza wielkie zamieszanie, rozgardiasz, awanturę, także niemoralne postępowanie, rozpustę. W Starym Testamencie, w Księdze Rodzaju znajdujemy przypowieść o Hiobie, prawdopodobnie postaci historycznej, o której wspomina prorok Ezehiel, nazywając go "mężem sprawiedliwym". Dramat Hioba ma charakter osobisty. Doświadczany przez Boga, który wpierw odebrał mu dziesięcioro dzieci, ogromny majątek, a na koniec zesłał trąd, walczy godnie z przeciwnościami losu. Dla jego przyjaciół istnieje oczywista zależność pomiędzy winą a karą. Według nich Hiob musiał ciężko zgrzeszyć, bo tylko grzeszników Bóg tak srodze doświadcza. Żona również nie rozumie pełnej pokory postawy męża. Zachęca go, aby złorzeczył Bogu, na co Hiob odpowiada: "azali tylko dobre przyjmować będziemy od Boga, a złego przyjmować nie będziemy?". W innym miejscu oświadcza, że Pan ma prawo zarówno dawać, jak i odbierać, bo wszystko od niego pochodzi. Jak z tego widać, w swoim cierpieniu Hiob jest osamotniony. On wie, że jest niewinny: "sumienie mam czyste". Tym większy jest zatem jego dramat. Cierpi godnie, domaga się tylko rozmowy z Bogiem, bo chce mieć prawo do obrony. Jahwe z Wichru przyjmuje propozycję Hioba. Jawi się mu w całym majestacie swej potęgi i mocy. Przytłoczy jednak Hioba tysiącem pytań, na które człowiek nie znajduje odpowiedzi. Ze słów Stwórcy Hiob jednak zrozumie, że cierpienie jest próbą wiary i tajemnicą, ukorzy się więc: "żałuję i pokutuję w prochu i popiele". Uległość i wierność Hioba zostanie jednak wynagrodzona, Bóg odwróci nieszczęścia. W kulturze europejskiej Hiob jest archetypem człowieka ciężko doświadczonego przez los, cierpiącego niewinnie. Od imienia postaci powstało określenie "hiobowy" - pełen bólu i cierpienia; rozpaczliwy, przerażający, okropny, a wyrażenie "Hiobowa wieść" to wiadomość o nieszczęściu, straszliwym wypadku. "Księgę Hioba" przetłumaczył na język polski między innymi Cz. Miłosz (Paryż 1980). W Nowym Testamencie odnajdujemy przypowieści ewangeliczne, za pomocą których nauczał Jezus. Przekazują głębokie prawdy lub pouczenia za pomocą prostych fabuł - ilustracji. Poddane one zostały bardzo szczegółowej klasyfikacji: * rozwinięte porównania: "ziarno gorczycy", "zaczyn chlebowy", "drogocenna perła" * rozwinięte symbole: "zaginiona owca", "zagubiona drachma", "sługa wierny i niewierny" * alegorie: "zasiew", "chwast wśród pszenicy" * przypowieści mieszane, porównania, metafory: "uczta królewska", "dziesięć panien", "robotnicy w winnicy", "syn marnotrawny" * opowiadania przypowieściowe: "natrętny przyjaciel", "nieurodzajne drzewo figowe" * przykłady przypowieściowe: "bogaty i ubogi Łazarz", "faryzeusz i celnik", "miłosierny Samarytanin". Nie wszyscy Ewangeliści w jednakowym stopniu przytaczają przypowieści Jezusa. U św. Łukasza znajdujemy 30 przypowieści, u św. Mateusza - 24, u św. Marka - 6, a u św. Jana - zaledwie 2. Wśród przypowieści jedne są bardziej znane i weszły na trwałe do kultury światowej, inne mniej. Do najpopularniejszych należą: Przypowieść O robotnikach z winnicy (Mateusz 20, 1-16) - królestwo niebieskie podobne jest do gospodarza, który najął o różnej porze dnia robotników do swej winnicy, obiecując po denarze za dniówkę. Gdy przyszło do płacenia, buntowali się najwcześniej najęci, bo dostali tylko tyle samo co ci, którzy pracowali tylko jedną godzinę. Oceniając zdarzenie w ludzkim wymiarze, pretensje robotników wydają się słuszne, jednak nie można zapominać o umowie: denar dla robotnika. Gospodarz jest więc sprawiedliwy, choć trzeba przyznać, że dla ostatniego robotnika wyjątkowo hojny. Z przypowieści tej ma wynikać nauka: dobroć i hojność Boga przewyższają wszelkie ludzkie dobre czyny, dlatego też bardziej stanowią dar niż nagrodę. Bóg, pomimo grzeszności człowieka, wybacza i otwiera przed nim swoje królestwo (gospodarz winnicy - alegoria Boga, robotnicy - grzeszni ludzie). Przypowieść O miłosiernym Samarytaninie (Łukasz 10, 25-37) - traktuje o przykazaniu miłości Boga i bliźniego. Zdarzenie ma miejsce na drodze z Jerozolimy do Jerycha (27 km). Tu znajduje się największa na kuli ziemskiej depresja - 230 m poniżej poziomu morza. Jest to droga pustynna. Wędrowało po niej wielu kapłanów z Jerycha do świątyni jerozolimskiej - wszyscy mijali z obojętnością rannego człowieka. Otoczył go opieką przedstawiciel znienawidzonej przez Żydów nacji - Samarytanin. Dla Izraelitów bliźnim był tylko członek ich wspólnoty, przypowieść ta rozszerza to pojecie na wszystkich ludzi, co wówczas było poglądem rewolucyjnym. (Samarytanin - alegoria miłosiernego Chrystusa, poraniony człowiek - grzeszna ludzkość, wino i oliwa - sakramenty). Przypowieść O synu marnotrawnym (Łukasz 15, 11-32) - wzruszająca przypowieść o miłosiernym umiłowaniu grzeszników przez Boga. Druga cześć poucza, że nawet ten (dobry Syn), kto zawsze pozostawał w domu Bożym, w rzeczywistości może być z dala od Boga zamknięty w pysze i złości swego serca. Nie jest zdolny do uczestnictwa w miłości. (Ojciec - Bóg radośnie witający nawróconego człowi