Najdawniejszym tłumaczeniem Starego Testamentu pochodzącym z III - II wieku p.n.e. jest Septuaginta, czyli tłumaczenie "siedemdziesięciu". Był to przekład na język grecki sporządzony w Aleksandrii dla Żydów nie władających innym językiem. Pełnego przekładu Biblii na język łaciński, zwanego Wulgatą, dokonano na przełomie IV i V wieku naszej ery. Przypisuje się go św. Hieronimowi. Sobór trydencki obradujący w XVI wieku uznał ten przekład za tekst obowiązujący w kościele rzymsko - katolickim. Na języki narodowe tłumaczono Pismo święte już w wiekach średnich. Z doby tej dochowały się dwa pełne tłumaczenia najpiękniejszej księgi, Psałterza. Istniało też tłumaczenie Biblii z wieku XV noszące nazwę Biblii królowej Zofii lub szaroszpatackiej. Prawdziwy renesans przekładów Pisma św. zaczął się w XVI wieku, co przede wszystkim było związane z reformacją. Zaczęto oczywiście od Psałterza. Z czasem sięgnięto do Nowego Testamentu. Pierwsi zabrali się do tego luteranie z Prus Wschodnich. W latach 1551-1553 pojawiły się, ogłaszane częściami, począwszy od czterech Ewangelii, tłumaczenia Jana Murzynowskiego. Pierwsze całkowicie anonimowe tłumaczenie całego Nowego Testamentu wyszło w 1556 roku u Szarffenberga w Krakowie. Wreszcie podjęto trud tłumaczenia całej Biblii, którego efektem stały się przekłady: * katolicki - Biblia Jana Leopolity (1561), * kalwiński - Biblia brzeska, czyli radziwiłłowska (1563), * ariańsko - socyniański - Biblia nieświeska, Szymona Budnego (1572), * luterański - Biblia gdańska (1632), * przełom wieków XVI i XVII przyniósł pełne katolickie tłumaczenie Pisma Świętego zwane Biblią Wujka (1599). O wadze tej pracy może świadczyć fakt, że przekład ten zastąpiony został w liturgii Kościoła dopiero w okresie II Watykańskiego Soboru Biblią Tysiąclecia wydaną w 1965 roku. Kontynuacje, nawiązania Biblia zajmuje niezwykłe miejsce w kulturze świata, stając się źródłem kultury europejskiej. W sferze moralnej przyjęto powszechnie uznawać prezentowane w niej przykazania dekalogu za podstawę stosunków międzyludzkich. W sferze kulturowej stała się: * inspiracją dla literatury, rzeźby, malarstwa i muzyki; * natchnieniem myślicieli; * skarbcem wzorów (archetypów) osobowych i postaw, które są wykorzystywane w każdej epoce literackiej; * źródłem toposów literackich (znaczeniowych schematów ekspresji): fabuł, wątków i motywów, metaforyki i stylistyki interpretowanych jako statyczny akcent tradycji lub literatury. Przekłady Biblii przyczyniły się do powstania języków narodowych (polskiego, czeskiego, niemieckiego). Dzieło powszechnie znane, interpretowane i wykorzystywane stanowi wspólny repertuar środków wyrazowych, które poprzez literaturę weszły do języka potocznego. W sztuce: * fresk w refektarzu klasztoru S. Maria delle Grazie "Ostatnia wieczerza" Leonardo da Vinci, * fresk w kaplicy Sykstyńskiej "Sąd ostateczny" Michała Anioła, * cykl miedziorytów "Apokalipsa" Albrecht Dürera, * "Złożenie do grobu", "Święta Rodzina", "Madonna Sykstyńska" Rafael Santi, * sceny ewangeliczne w ołtarzu Wita Stwosza, * pieta z Dubiążą (XIV w.) znajdująca się w Muzeum Narodowym w Warszawie. W muzyce: * dwie pasje wg św. Mateusza i św. Jana, Magnificat i szereg kantat - dzieło wokalne Jana Sebastiana Bacha, * oratorium "Mesjasz" Georga Friedricha Händla * "Stabat Mater" Karola Szymanowskiego * "Pasja według św. Łukasza", "Dies irae" Krzysztofa Pendereckiego W literaturze: * J. Kasprowicz "Święty Boże", "Salwe Regina", "Dies irae", * Mickiewicz "Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego", * J. Słowacki "Anhelli", * K. Iłłakowiczówna "Kain i Abel", * T. Konwicki "Mała Apokalipsa". W filmie: * "Siódma pieczęć" reż. I. Bergmana, * "Jezus z Nazarethu" reż. F. Zefirellego.