W Polsce zwykło się datować na początku XVIII wieku - panowanie Augusta III, poprzez czasy Stanisława Augusta i pierwsze ćwierćwiecze po utracie niepodległości. wczesne oświecenie (1730-1764), okres przedstanisławowski, ostatnie przejawy baroku współegzystują z nowymi tendencjami. Zaczątki myśli oświeceniowej pojawiają się w stolicy, gdzie docierają za pośrednictwem pisarzy kształconych na uniwersytetach zagranicznych. Do Polski przenikają echa klasycyzmu. W tym czasie powstają pierwsze instytucje będące zapowiedzią przemian reformatorskich: * Collegium Nobilium (w 1740 roku uczelnię zakłada pijar, Stanisław Konarski. Zadaniem instytucji było kształcenie nowego pokolenia Polaków, przygotowanego do przeprowadzenia przebudowy państwa. Konarski dobrał wykształconą kadrę nauczycielską, wprowadził nowe metody nauczania, rozszerzył program między innymi o historię, prawo, ekonomię, nauki ścisłe oraz ograniczył łacinę na rzecz języka polskiego. Działalność szkoły utorowała drogę późniejszemu powstaniu Komisji Edukacji Narodowej.) * Biblioteka Rzeczypospolitej (pierwsza biblioteka przeznaczona do użytku publicznego, a założona w 1747 roku z inicjatywy braci Załuskich: Józefa, Andrzeja i Andrzeja Stanisława. Biblioteka spełniała rolę ośrodka umysłowego, a także stanowiła warsztat pracy dla wybitnych twórców epoki oświecenia.) klasycyzm stanisławowski (1765-1787) - czas rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego. W tym czasie tworzą najwybitniejsi twórcy epoki, a działania zmierzające do reformy ustroju państwa polskiego przybierają na sile, owocując między innymi utworzeniem licznych instytucji życia społecznego i kulturowego: * czasopismo "Monitor" (redagowane na wzór angielskiego "Spectatora" ukazywało się w Warszawie w latach 1765-1785. Obok przekładów drukowano w nim eseje, felietony, artykuły pisane przez Krasickiego i Bohomolca. Na łamach pisma walczono o religijną tolerancję i postulowano hasła europejskiego racjonalizmu.) * Szkoła Rycerska (gen. Adam Kazimierz Czartoryski w 1765 roku zakłada szkołę zwaną również Korpusem Kadetów, której celem było kształcenie kadry oficerskiej. Zbiór zasad, które miały przyświecać wychowaniu młodzieży, zawarty został w "Katechizmie kadeckim".) * teatr publiczny - 19 listopada 1765 roku w Operalni premierą sztuki J. Bielawskiego "Natręci" (przeróbka z Moliera) zainaugurowano otwarcie sceny polskiej. Klasycyzm stanisławowski dzieli się na okresy: * 1765-1773 (konfederacja barska, I rozbiór Polski): o w publicystyce, literaturze i teatrze daje się zauważyć wzrost optymizmu oraz nadziei na uzdrowienie państwa; o ukazują się "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne", nieoficjalny organ prasowy "obiadów czwartkowych". Redaktorem był A. Naruszewicz, który wraz ze swymi współpracownikami starał się sformułować model oświeceniowej literatury polskiej. * 1774-1787: o okres naznaczony poczuciem rosnącego zagrożenia całkowitej utraty niepodległości; o kontynuowane są jednak niektóre reformy, między innymi szkolnictwa. W 1773 roku z inicjatywy króla zostaje utworzona Komisja Edukacji Narodowej, rodzaj ministerstwa oświaty. Powstanie tej instytucji było możliwe dzięki likwidacji zakonu jezuickiego. Komisja podjęła trud kształcenia kadry nauczycielskiej, unowocześniania programów nauczania i wydawania podręczników (powstało Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych). Do szkół parafialnych, wydziałowych oraz uniwersytetów (Akademia Krakowska i Wileńska) wprowadzono język polski, zreformowano nauczanie retoryki i poetyki. o w 1779 roku przeniesiono teatr polski do budynku przy pl. Krasińskiego i tam, w Teatrze Narodowym, swoje sztuki wystawiali między innymi A. Czartoryski i Franciszek Zabłocki ("Fircyk w zalotach"). * 1787-1795 o jest to przede wszystkim okres obrad Sejmu Czteroletniego, insurekcji kościuszkowskiej oraz trzeci rozbiór Polski oznaczający upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej; o szczególnie intensywnie rozwija się teatr, którego najwybitniejszym twórcą był wówczas Wojciech Bogusławski, od 1790 roku dyrektor Teatru Narodowego. Wówczas miały miejsce premiery takich sztuk jak "Powrót posła" J. U. Niemcewicza i Bogusławskiego "Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale". o formułuje się w pismach politycznych nowy model państwa szlachecko-mieszczańskiego, rozwijają się ruchy republikańskie i jakobińskie, a poziom życia literackiego wyznacza działalność Kuźnicy Kołłątajowskiej. schyłek oświecenia (1795-1822) W tym okresie klasycyzm współwystępuje z sentymentalizmem i pierwszymi przejawami romantyzmu. Charakter tego okresu wyznaczony jest świadomością utraty przez Polskę niepodległości oraz kształtowaniem się nowych prądów myślowych i literackich. Już po trzecim rozbiorze Polski powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego członkowie, pozostając na stanowiskach konserwatywno-ugodowych i nie angażując się w politykę, dbali o zachowanie ciągłości tradycji narodowej. Z czasem działalność towarzystwa, które wykształciło dwa działy: Umiejętności (nauki przyrodnicze i technika) oraz Nauk (przedmioty humanistyczne i literatura), zaowocowała licznymi sesjami i publikacjami.